موسسه آموزش عالي حوزوي فاطمیه دامغان

?إِن يَنصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ ۖ وَإِن يَخْذُلْكُمْ فَمَن ذَا الَّذِي يَنصُرُكُم مِّن بَعْدِهِ ۗ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

?اگر خداوند شما را یاری کند، هیچ کس بر شما غلبه نخواهد کرد و اگر دست از یاری شما بردارد کیست شما را یاری کند؟ و مومنان تنها باید بر خداوند توکل کنند.
(آل عمران ،آیه ۱۶۰)

یکی از نکات مهم این آیه این است که: به هنگام تصمیم نهائى باید توکل بر خدا داشته باشى ، یعنى در عین فراهم نمودن اسباب و وسائل عادى، استمداد از قدرت بى پایان پروردگار را فراموش مکن!

البته معناى توکل این نیست که انسان از وسائل و اسباب پیروزى که خداوند در جهان ماده در اختیار او گذاشته است، صرف نظر کند.

بلکه منظور این است: انسان در چهار دیوار عالم ماده، و محدوده قدرت و توانائى خود محاصره نگردد، بلکه چشم خود را به حمایت و لطف پروردگار بدوزد، این توجهِ مخصوص، آرامش و اطمینان و نیروى فوق العاده روحى و معنوى به انسان مى بخشد که در مواجهه با مشکلات اثر عظیمى خواهد داشت

تفسیر نمونه

الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ

آن کس که مرگ وحیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل می کنید،و او توانا وآمرزنده است.(سوره ملک-آیه ۲)

مرگ اگر به معنى فنا و نیستى باشد، مخلوق نیست; چرا که خلقت به امور وجودى تعلق مى گیرد، ولى، مى دانیم: حقیقت مرگ، انتقال از جهانى به جهان دیگر است، و این قطعاً یک امر وجودى است، که مى تواند مخلوق باشد.

و اگر، مرگ در اینجا قبل از حیات ذکر شده، به خاطر تأثیر عمیقى است که توجه به مرگ، در حسن عمل دارد. گذشته از این که مرگ، قبل از زندگى بوده است.

منظور از آزمایش خداوند نوعى پرورش است، به این معنى که: انسان ها را به میدان عمل مى کشد، تا ورزیده، آزموده و پاک و پاکیزه شوند. و لایق قرب خدا گردند.

قابل توجه این که: هدف آزمایش را حسن عمل، معرفى کرده، نه کثرت عمل، و این دلیل بر این است که: اسلام به کیفیت اهمیت مى دهد، نه به کمیت ، مهم آن است که، عمل، خالصانه و براى خدا، مفید و جامع باشد، هر چند از نظر کمیت کم باشد.

تفسیر نمونه

قُلْ لِعِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خِلَالٌ(سوره ابراهیم ــ آیه ۳۱)

به بندگان مؤمنم بگو: نماز را بر پا دارند، و از آنچه روزی آنان كرده‌ایم، پنهان و آشكار انفاق كنند، پیش از آنكه روزی فرا رسد كه در آن نه داد و ستدی است و نه پیوند دوستی و رفاقت.

در اين آیه سخن از برنامۀ بندگان راستين و نعمتهاى بى‌انتهاى اوست كه بر مردم نازل شده است.

نخست مى‌گويد: «به بندگان من كه ايمان آورده‌اند بگو نماز را بر پاى دارند و از آنچه به آنها روزى داده‌ايم در پنهان و آشكار انفاق كنند». چرا كه ايمان در صورتى ريشه‌دار است كه در عمل متجلّى شود و انسان را از يك سو به خدا نزديك كند و از سوى ديگر به بندگانش!

 «پيش از آن كه روزى فرا رسد كه نه در آن خريد و فروش است و نه دوستى» نه با مال مى‌توانند از كيفر خدا رهايى يابند و نه با پيوندهاى مادّى!

برگزیده تفسیر نمونه

? أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ(سوره ابراهیم ــ آیه ۲۸)

?آیا كسانی كه [شكر] نعمت خدا را به ناسپاسی تبدیل كردند و قوم خود را به سرای نابودی و هلاكت درآوردند، ندیدی؟

در اينجا روى سخن به پيامبر است و در حقيقت ترسيمى از يكى از موارد «شجرۀ خبيثه» در آن به چشم مى‌خورد.

نخست مى‌فرمايد: «آيا نديدى كسانى را كه نعمت خدا را تبديل به كفران كردند».

«و سرانجام قوم خود را به دار البوار و سرزمين هلاكت و نيستى فرستادند». اينها همان ريشه‌هاى شجرۀ خبيثه و رهبران كفر و انحرافند.

گرچه مفسّران گاهى اين نعمت را به وجود پيامبر «صلّى اللّه عليه و آله» تفسير كرده‌اند، و گاهى به ائمّۀ اهل بيت «عليهم السّلام» و كفران كنندگان اين نعمت را گاهى «بنى اميّه» و «بنى مغيره» و گاهى همۀ كفّار عصر پيامبر «صلّى اللّه عليه و آله» معرّفى نموده‌اند، ولى مسلّماً مفهوم آيه وسيع است و اختصاص به گروه معيّنى ندارد و همۀ كسانى را كه نعمتى از نعمتهاى خدا را كفران كرده و از آن سوء استفاده كنند شامل مى‌شود.

برگزیده تفسیر نمونه

وَ لَا تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ (۸۵ - اعراف)

معنای این فراز این است که «از حقوق مردم چیزى كم نگذارید». هر چند این فراز در بین احکام خرید و فروش و دقت در ترازو و پیمانه است؛ اما پیام آن منحصر در تجارت نشده و تمام روابط اجتماعی و حتی بین الملل را زیر گستره خود می گیرد.(۱) بنا بر دستور این آیه هر کس در هر پست و مقام و وظیفه و شغلی که قرار دارد حق ندارد ذره ای از ادای حقوق افرادی که با او طرف حساب هستند بکاهد و در عمل کم بگذارد. استادی که دانشجو دارد؛ کارمندی که ارباب رجوع دارد؛ مغازه داری که مشتری دارد؛ مدیری که کارمند دارد؛ همه و همه باید نسبت به دیگرانی که حقی بر عهده ما دارند نهایت دقت را به خرج دهیم تا مبادا ذره ای از حق آنها شود.

۱.نظر حضرت آیت الله جوادی آملی که در جلسات تفسیرشان بیان کرده اند

وَقَدْ مَكَرُوا مَكْرَهُمْ وَعِنْدَ اللَّهِ مَكْرُهُمْ وَإِنْ كَانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبَالُ(سوره ابراهیم ــ آیه ۴۶)

و آنان [نهایت‌] نیرنگشان را [بر ضدِّ خدا و پیامبران‌] به كار گرفتند، و [كیفر عقوبت دنیایی و آخرتی‌] نیرنگشان نزد خداست و هر چند كه از نیرنگشان كوه‌ها از جا كنده شود.

در اين آیه نخست اشاره به گوشه‌اى از كارهاى آنها كرده، سپس قسمتى ديگر از كيفرهاى سخت و دردناكشان را بيان مى‌كند؛

مى‌فرمايد: «آنها مكر خود را به كار زدند و (تا آنجا كه قدرت داشتند) به توطئه و شيطنت پرداختند».

خلاصه كارى نبود كه دشمنان تو براى محو و نابودى اسلام، انجام ندهند. «و همۀ مكرها (و توطئه‌هايشان) نزد خدا آشكار است».

به هر حال نگران مباش، اين نيرنگها و نقشه‌ها و طرحهاى آنها اثرى در تو نخواهد كرد «هر چند مكرشان چنان باشد كه كوهها را از جا بر كند».

برگزیده تفسیر نمونه

 وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَٰذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ ۚ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ (سوره بقره آیه ۵۸)

و (به خاطر بیاورید) زمانی را که گفتیم: «در این شهر [= بیت المقدّس‌] وارد شوید! و از نعمتهای فراوان آن، هر چه می‌خواهید بخورید! و از در (معبد بیت المقدّس) با خضوع و خشوع وارد گردید! و بگویید: «خداوندا! گناهان ما را بریز!» تا خطاهای شما را ببخشیم؛ و به نیکوکاران پاداش بیشتری خواهیم داد.

اين فراز از زندگى بنى اسرائيل مربوط به ورودشان در سرزمين مقدّس است.

نخست مى‌گويد: «به خاطر بياوريد زمانى را كه به آنها گفتيم داخل اين قريه (يعنى سرزمين قدس) شويد» (وَ إِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هذِهِ الْقَرْيَةَ) . «قريه» گر چه در زبان روزمرۀ ما به معنى روستا است، ولى در قرآن و لغت عرب به معنى هر محلّى است كه مردم در آن جمع مى‌شوند، خواه شهرهاى بزرگ باشد يا روستاها، در اينجا و منظور در اينجا بيت المقدّس و اراضى قدس است.

سپس اضافه مى‌كند: «از نعمتهاى آن بطور فراوان هر چه مى‌خواهيد بخوريد» (فَكُلُوا مِنْها حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَداً) . «و از در (بيت المقدّس) با خضوع و تواضع وارد شويد» (وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً) . و بگوييد: «خداوندا! گناهان ما را بريز» (وَ قُولُوا حِطَّةٌ) . «تا خطاهاى شما را ببخشيم و به نيكوكاران-علاوه بر مغفرت و بخشش گناهان-پاداش بيشترى خواهيم داد» (نَغْفِرْ لَكُمْ خَطاياكُمْ وَ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ) . بايد توجّه داشت كه «حِطَّةٌ» از نظر لغت به معنى ريزش و پايين آوردن است، و در اينجا معنى آن اين است كه: «خدايا از تو تقاضاى ريزش گناهان خود را داريم».

نمونه

قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَآءِ اللَّهِ ۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُوا يَا حَسْرَتَنَا عَلَىٰ مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَىٰ ظُهُورِهِمْ ۚ أَلَا سَآءَ مَا يَزِرُونَ (سوره انعام -آیه ۳۱)

كسانی كه لقای خدا را تكذیب كردند، یقیناً دچار زیان شدند. تا هنگامی كه قیامت به طور ناگهان و غافلگیرانه به آنان برسد [آن وقت‌] می‌گویند: ای بر ما دریغ و افسوس كه نسبت به تكالیف و وظایف شرعی خود كوتاهی كردیم. آنان بار سنگین گناهانشان را بر دوش می‌كشند؛ آگاه باشید! بد باری است كه بر دوش خواهند كشید.

در اين آيه اشاره به خُسران و زيان منكران معاد و رستاخيز كرده مى‌فرمايد: «آنها كه ملاقات پروردگار را انكار كردند مسلّماً گرفتار زيان شدند».

منظور از «ملاقات پروردگار» يا ملاقات معنوى و ايمان شهودى است، (شهود باطنى) و يا ملاقات صحنه‌هاى رستاخيز و پاداش و جزاى او.
 سپس مى‌گويد: اين انكار براى هميشه ادامه نخواهد يافت، و تا زمانى خواهد بود كه «ناگهان رستاخيز برپا شود، و آنها در برابر اين صحنه‌هاى وحشتناك قرار گيرند و نتايج اعمال خود را با چشم خود ببينند، در اين موقع فرياد آنها بلند مى‌شود: اى واى بر ما چقدر كوتاهى دربارۀ چنين روزى كرديم».
منظور از «ساعة» روز قيامت است و «بغتة» به معنى اين است كه بطور ناگهانى و جهش آسا كه هيچ كس جز خدا وقت آن را نمى‌داند واقع مى‌شود.
سپس قرآن مى‌گويد: «آنها بار گناهانشان را بر دوش دارند».
و در پايان آيه مى‌فرمايد: «چه بد بارى بر دوش مى‌كشند».

نمونه

وَمَا مِنْ دَآبَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَآئِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّآ أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ(سوره انعام ــ آیه ۳۸)

و هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست، و نه هیچ پرنده‌ای كه با دو بال خود پرواز می‌كند، مگر آنكه گروه‌هایی مانند شمایند؛ ما چیزی را در كتاب [تكوین از نظر ثبت جریانات هستی و برنامه‌های آفرینش‌] فروگذار نكرده‌ایم، سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می‌شوند.

شکّ نيست كه نخستين شرط حساب و جزا مسألۀ عقل و شعور و به دنبال آن تكليف و مسؤوليت است.

طرفداران اين عقيده مى‌گويند: زندگى بسيارى از حيوانات آميخته با نظام جالب و شگفت‌انگيزى است كه روشنگر سطح عالى فهم و شعور آنهاست، كيست كه دربارۀ مورچگان و زنبور عسل و تمدّن عجيب آنها و نظام شگفت انگيز لانه و كندو، سخنانى نشنيده باشد.

و مسلّم است آنها را به آسانى نمى‌توان ناشى از غريزه دانست، زيرا غريزه معمولاً سرچشمۀ كارهاى يكنواخت و مستمرّ است، امّا اعمالى كه در شرايط خاصّى كه قابل پيش‌بينى نبوده به عنوان عكس العمل انجام مى‌گردد، به فهم و شعور شبيه‌تر است تا به غريزه.
مثلاً گوسفندى كه در عمر خود گرگ را نديده براى نخستين بار كه آن را مى‌بيند به خوبى خطرناك بودن اين دشمن را تشخيص داده و به هر وسيله كه بتواند براى دفاع از خود و نجات از خطر متوسّل مى‌شود.

 از همۀ اينها گذشته، در آيات متعدّدى از قرآن، مطالبى ديده مى‌شود كه دليل قابل ملاحظه‌اى براى فهم و شعور بعضى از حيوانات محسوب مى‌شود، داستان فرار كردن مورچگان از برابر لشكر سليمان، و داستان آمدن هدهد به منطقه «سبا و يمن» و آوردن خبرهاى هيجان انگيز براى سليمان شاهد اين مدّعاست.

در روايات اسلامى نيز احاديث متعدّدى در زمينۀ رستاخيز_حيوانات ديده مى‌شود، از جمله: از أبوذر نقل شده كه مى‌گويد: ما خدمت پيامبر «صلّى اللّه عليه و آله» بوديم كه در پيش روى ما دو بز به يكديگر شاخ زدند، پيغمبر «صلّى اللّه عليه و آله» فرمود، مى‌دانيد چرا اينها به يكديگر شاخ زدند؟ حاضران عرض كردند: نه، پيامبر «صلّى اللّه عليه و آله» فرمود: ولى خدا مى‌داند چرا؟ و به زودى در ميان آنها داورى خواهد كرد.

نمونه

وَقَالُوا لَوْلَآ أُنْزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ ۖ وَلَوْ أَنْزَلْنَا مَلَكًا لَقُضِيَ الْأَمْرُ ثُمَّ لَا يُنْظَرُونَ(سوره‌انعام‌ــ‌آیه ۸)

و گفتند: چرا فرشته‌ای [كه در معرض دید ما قرار گیرد] بر او نازل نشده است؟ اگر فرشته‌ای نازل كنیم، كار هلاكت [این‌ بهانه‌جویان‌] تمام می‌شود و لحظه‌ای مهلت نیابند.

يكى از عوامل كفر و انكار، بهانه جويى است از جمله بهانه جويي‌هايى كه مشركان در برابر پيامبر «صلّى الله عليه و آله» داشتند و در چندين آيه از قرآن به آن اشاره شده و در اين آيه نيز آمده، اين است كه آنها مى‌گفتند: چرا پيامبر «صلّى اللّه عليه و آله» به تنهايى به اين مأموريت بزرگ دست زده است؟ «چرا موجودى از غير جنس بشر و از جنس فرشتگان او را در اين مأموريت همراهى نمى‌كند» ؟ مگر مى‌تواند انسانى را كه از جنس ما است به تنهايى بار رسالت را بر دوش كشد؟

 قرآن با دو جمله كه هر كدام استدلالى را دربردارد به آنها پاسخ مى‌گويد:
نخست اين كه «اگر فرشته‌اى نازل شود، و سپس آنها ايمان نياورند، به حيات همۀ آنان خاتمه داده خواهد شد و
ديگر به آنها مهلت داده نمى‌شود».

نمونه

وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ ۖ مَا عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِمْ مِنْ شَيْءٍ وَمَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ(سوره‌انعام ــ‌آیه ‌۵۲)

و آنان كه بامدادان و شامگاهان پروردگارشان را می‌خوانند [و با این خواندن‌] خشنودی او را می‌خواهند، از نزد خود مران. نه چیزی از حساب [عمل‌] آنان بر عهده توست، و نه چیزی از حساب [كار] تو بر عهده آنان است كه آنان را برانی و [به سبب راندنشان‌] از ستمكاران باشی.

مى‌دانيم در مسيحيّت كنونى دايرۀ اختيارات رؤساى مذهبى به طرز مضحكى توسعه يافته تا آنجا كه آنها براى خود حقّ بخشيدن گناه قائل هستند، و به همين جهت مى‌توانند كسانى را با كوچكترين چيزى طرد و تكفير كنند، و يا بپذيرند.

قرآن در آيۀ فوق و آيات ديگر صريحاً يادآور مى‌شود كه نه تنها علماى مذهبى، بلكه شخص پيامبر «صلّى اللّه عليه و آله» نيز حقّ طرد كسى را كه اظهار ايمان مى‌كند، و كارى كه موجب خروج از اسلام بشود، انجام نداده، ندارد.

آمرزش گناه و حساب و كتاب بندگان تنها به دست خداست، و هيچ كس جز او حقّ دخالت در چنين كارى ندارد.

نمونه

?قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ ۖ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَٰكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ(سوره انعام ــ آیه ۳۳)

?آنچه را كافران و مشركان [بر ضدّ قرآن و تو] می‌گویند می‌دانیم كه تو را غمگین می‌كند. آنان تو را تكذیب نمی‌كنند، بلكه ستمكاران آیات خدا را تكذیب می‌نمایند.

شکّ نيست كه پيامبر «صلّى الله عليه و آله» در گفتگوهاى منطقى و مبارزات فكرى كه با مشركان لجوج و سرسخت داشت گاهى از شدّت لجاجت آنها و عدم تأثير سخن در روح آنان و گاهى از نسبتهاى ناروايى كه به او مى‌دادند غمگين و اندوهناك مى‌شد، خداوند بارها در قرآن مجيد پيامبرش را در اين مواقع دلدارى مى‌داد، تا با دلگرمى و استقامت بيشتر، برنامۀ خويش را تعقيب كند.

 در اين آيه مى‌فرمايد: «ما مى‌دانيم كه سخنان آنها تو را محزون و اندوهگين مى‌كند». «ولى بدان كه آنها تو را تكذيب نمى‌كنند و در حقيقت آيات ما را انكار مى‌كنند و بنابراين طرف آنها در حقيقت ما هستيم نه تو».

 و نظير اين سخن در گفتگوهاى رايج ميان ما نيز ديده مى‌شود كه گاهى شخص «برتر» به هنگام ناراحت شدن نماينده‌اش به او مى‌گويد: غمگين مباش طرف آنها در واقع منم و اگر مشكلى ايجاد شود براى من است نه براى تو، و به اين وسيله مايۀ تسلّى خاطر او را فراهم مى‌سازد.

نمونه

 وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَىٰ لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ ( سوره بقره آیه ۵۵)

و (نیز به یاد آورید) هنگامی را که گفتید: «ای موسی! ما هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد؛ مگر اینکه خدا را آشکارا (با چشم خود) ببینیم!» پس صاعقه شما را گرفت؛ در حالی که تماشا می‌کردید.

اين آيه نشان مى‌دهد چگونه بنى اسرائيل مردمى لجوج و بهانه‌گير بودند و چگونه مجازات سخت الهى دامانشان را گرفت.

نخست مى‌گويد، «به خاطر بياوريد هنگامى را كه گفتيد، اى موسى! ما هرگز به تو ايمان نخواهيم آورد مگر اين كه خدا را آشكارا با چشم خود ببينيم» ! (وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتّى نَرَى اللّهَ جَهْرَةً) . اين درخواست ممكن است به خاطر جهل آنها بوده، چرا كه درك افراد نادان فراتر از محسوساتشان نيست، حتّى مى‌خواهند خدا را با چشم خود ببينند. و يا به خاطر لجاجت و بهانه جويى بوده است كه يكى از ويژگيهاى اين قوم بوده! به هر حال در اينجا چاره‌اى جز اين نبود كه يكى از مخلوقات خدا كه آنها تاب مشاهدۀ آن را ندارند ببينند، و بدانند چشم ظاهر ناتوانتر از اين است كه حتّى بسيارى از مخلوقات خدا را ببيند، تا چه رسد به ذات پاك پروردگار، صاعقه‌اى فرود آمد و بر كوه خورد، برق خيره كننده و صداى رعب انگيز و زلزله‌اى كه همراه داشت آن چنان همه را در وحشت فرو برد كه بى‌جان به روى زمين افتادند. چنانكه قرآن به دنبال جملۀ فوق مى‌گويد: «سپس در همين حال صاعقه شما را گرفت در حالى كه نگاه مى‌كرديد» (فَأَخَذَتْكُمُ الصّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ) .

نمونه

 وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَىٰ لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ (سوره بقره آیه ۵۵)

و (نیز به یاد آورید) هنگامی را که گفتید: «ای موسی! ما هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد؛ مگر اینکه خدا را آشکارا (با چشم خود) ببینیم!» پس صاعقه شما را گرفت؛ در حالی که تماشا می‌کردید.

قرآن زنده گذاردن دختران و سر بريدن پسران بنى اسرائيل را عذاب مى‌خواند، و آزادى از اين شكنجه را نعمت خويش مى‌شمارد. گويا مى‌خواهد هشدار دهد كه انسانها بايستی سعى كنند آزادى صحيح خويش را به هر قيمت كه هست به دست آورند و حفظ نمايند. چنانكه على عليه السّلام به اين مطلب در گفتار خود اشاره مى‌فرمايد:

«زنده بودن و زير دست بودن براى شما مرگ است، و مرگ براى شما در راه به دست آوردن آزادى زندگى است» . دنياى امروز با گذشته اين فرق را دارد كه در آن زمان فرعون با استبداد مخصوص خود پسران و مردان را از جمعيّت مخالفش مى‌گرفت، و دختران آنها را آزاد مى‌گذارد، ولى در دنياى امروز تحت عناوين ديگرى روح مردانگى در افراد كشته مى‌شود و دختران به اسارت شهوات افراد آلوده در مى‌آيند.

نمونه

امام حسن عسکری علیه السلام

تا جایی كه مى‌توانى تحمّل كنى دست نياز دراز مكن؛ زيرا هر روز، روزىِ تازه‌اى دارد. بدان كه پافشاری در درخواست، هيبت آدمی را مى‌بَرد، و رنج و سختی به بار می‌آورد؛ پس، صبر كن تا خداوند دَرى به رويت بگشاید كه به راحتی از آن وارد شوى؛ كه چه نزدیک است احسان، به آدم اندوهناک، و امنيت، به آدم فراری وحشت‌زده؛ چه بسا كه دگرگونی و گرفتاری‌ها، نوعى تنبيه خداوند باشد و بهره‌ها مرحله دارند؛ پس، برای چیدن ميوه‌هاى نارس شتاب مكن، كه به موقع آنها را خواهی چید.

بدان، آن كه تو را تدبير می‌كند، بهتر می‌داند كه چه وقت، بیشتر مناسب حال توست، پس در همه كارهایت به انتخاب او اعتماد كن، تا حال و روزت سامان گیرد.

:بحار الانوار جلد ۷۵