يكى از سنن آفرينش
? وَلَوْ شَآءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً ۖ وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ(سوره هود ــ آیه ۱۱۸)
?اگر پروردگارت می‌خواست یقیناً تمام مردم را [از روی اجبار، در مسیر هدایت] امّت واحدی قرار می‌داد، [ولی نخواست به همین سبب] همواره [در امر دین] در اختلافند.
در اين آيه به يكى از سنن آفرينش كه در واقع زير بناى ساير مسائل مربوط به انسان است اشاره شده و آن مسألۀ اختلاف و تفاوت در ساختمان روح و جسم و فكر و ذوق و عشق انسانها، و مسألۀ آزادى_اراده و اختيار است.
مى‌فرمايد: «اگر خدا مى‌خواست، همۀ مردم را «امّت واحده» قرار مى‌داد (ولى خداوند چنين كارى را نكرده) و همواره انسانها با هم اختلاف دارند». تا كسى تصوّر نكند تأكيد و اصرار پروردگار در اطاعت فرمانش دليل بر اين است كه او قادر بر اين نبود كه همۀ آنها را در مسير ايمان و يك برنامۀ معيّن قرار دهد.
ولى نه چنين ايمانى فايده‌اى داشت، و نه چنان اتّحاد و هماهنگى، ايمان اجبارى كه از روى انگيزه‌هاى غير ارادى برخيزد، نه دليل بر شخصيّت است و نه وسيلۀ تكامل، و نه موجب پاداش و ثواب. اصولاً ارزش و امتياز انسان و مهمّترين تفاوت او با موجودات ديگر داشتن همين موهبت آزادى اراده و اختيار است، همچنين داشتن ذوقها و سليقه‌ها و انديشه‌هاى گوناگون و متفاوت كه هر كدام بخشى از جامعه را مى‌سازد، و بُعدى از ابعاد آن را تأمين مى‌كند. از طرفى هنگامى كه آزادى اراده آمد، اختلاف در انتخاب عقيده و مكتب، طبيعى است.
تفسیر نمونه
