موسسه آموزش عالي حوزوي فاطمیه دامغان

نقش زمان و مکان در احکام جزایی اسلام 

 استادراهنما: حجت الاسلام والمسلمین محمد جواد سعدی

 استاد مشاور: حجت الاسلام والمسلمین علیرضا صابریان

 پژوهشگر: سمانه نعمتی

 تابستان:   1394

چکیده

زمان و مکان دو عنصر مهمی است که در احکام جزایی اسلام مؤثر و کارآمد است. اسلام دینی کامل و جامع و جاودانه است که قوانین آن بر اساس مصالح و مفاسد واقعی وضع و در علم فقه بیان شده اند، بشر فی الجمله می تواند از طرق گوناگون و اصولی به ملاکات احکام دست یابد، ازطرف دیگر می دانیم که برخی از احکام اسلام ثابت و برخی متغیراند.  آن بخش از احکام که عنصر ثابت و جهان شمول، هستند، در واقع ناظر به آن بخش از هویت انسان می باشد که همواره ثابت است.  احکام متغیر ناظر به جنبه متحول و متغیرآدمی است که وابسته به شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و به تعبیری وابسته به زمان و مکان می باشد.  یکی از مسائل بسیار مهم در دنیای پرآشوب کنونی، نقش زمان و مکان در اجتهاد و نوع تصمیم گیری هاست. مقتضیات زمان و مکان به معنای تغییرات و تحولات گوناگون بشری که همسو با اهداف اصلی دین است، با تأثیر بر موضوع، متعلق یا مصداق این بخش از احکام، موجب تغییر، به معنای جابجایی یک موضوع از تحت یک خاص می شود. با تغییر شرایط خاص زمانی و مکانی، نوع برداشت ها از مسائل تغییر می کند، موضوعات تغییر می یابد، موضوعی که در یک زمان خاص، حکم خاصی را دارا بود، با تغییر شرایط آن، خود موضوع هم قهراَ تغییر می یابد، لذا حکم جدیدی می طلبد.  مجتهد با توجه به دو عنصر زمان و مکان و با در نظر گرفتن شرایط و موقعیت های عصر خود با مراجعه به منابع فقهی و استدلالی حکم الله را استنباط می کند و به مقتضیات زمانی و مکانی که در تعابیر برخی از علمای معاصر نیز آمده است دقت ویژه به عمل می آورد. احکام بنا به دلایلی نظیر ولایت پیامبر بر اداره ی جامعه و حفظ مصالح مسلمین، از بین رفتن ملاک آن حکم در زمان حیاتشان تغییر کرده است. و راز تغییر احکـام جزایی اسلام با تغییر شرایط زمانی و مکانی در 1- اجتهاد پذیری این احکـام 2- اختیارات حکومت اسلامی و احکـام حکومتی3- احکـام ثانوی4- تبعیت احکام از ملاک ها ودگرگونی آن می باشد.

واژگان کلیدی: زمان، مکان، اسلام ،احکام جزایی، ثبات دین