موسسه آموزش عالي حوزوي فاطمیه دامغان

?وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ ائْذَن لِّي وَلَا تَفْتِنِّي ۚ أَلَا فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُوا ۗ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ

?از آنها کسانى هستند که مى گویند: «به ما اجازه ده (تا در جهاد شرکت نکنیم)، و ما را به گناه نیفکن»! آگاه باشید آنها (هم اکنون) در گناه سقوط کرده اند. و به یقین جهنم، کافران را احاطه کرده است.
(سوره مبارکه توبه/ آیه ۴۹)

گروهى از مفسران در شان نزول این آیه شریفه نقل کرده اند هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) مسلمانان را آماده جنگ تبوک مى ساخت و دعوت به حرکت مى کرد یکى از رؤساى طایفه بنى سَلمَة به نام جَدّ بن قَیْس که در صف منافقان بود خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله)آمده، عرض کرد:
اگر اجازه دهى من در این میدان جنگ حاضر نشوم؛ زیرا علاقه شدیدى به زنان دارم، مخصوصاً اگر چشمم به دختران رومى بیفتد، ممکن است دل از دست بدهم، مفتون آنها شوم! و دست از کارزار بکشم! پیامبر(صلى الله علیه وآله) به او اجازه داد.
در این موقع، آیه فوق نازل شد و عمل آن شخص را محکوم ساخت، پیامبر(صلى الله علیه وآله) رو به گروهى از بنى سَلمَه کرد.
گفت: بزرگ شما کیست؟
گفتند: جدّ بن قَیس، ولى او مرد بخیل و ترسوئى است.
فرمود: چه دردى بدتر از درد بخل.
سپس فرمود: بزرگ شما آن جوان سفیدرو بِشْر بن بَرّاء است (که مردى است پر سخاوت و گشاده روى).

شأن نزول فوق نشان مى دهد انسان هرگاه بخواهد شانه از زیر بار مسئولیتى خالى کند، از هر وسیله اى براى خود بهانه مى تراشد، همانند بهانه‌اى که جدّ بن قَیس منافق براى عدم حضور در میدان جهاد درست کرد، و آن این که ممکن است زیبارویان رومى دل او را بربایند، دست از جنگ بکشد و به اشکال شرعى گرفتار شود!
به هر حال، قرآن در اینجا روى سخن را به پیامبر(صلى الله علیه وآله) کرده و در پاسخ این گونه بهانه جویان رسوا مى فرماید:
بعضى از آنها مى گویند: به ما اجازه ده که از حضور در میدان جهاد خوددارى کنیم و ما را مفتون و فریفته (زنان و دختران زیبا روى رومى) مساز! .
این احتمال نیز در تفسیر و شأن نزول آیه داده شده است که او (جَدّ بن قَیس) به عذر و بهانه زن، فرزند و اموال بى سرپرست خود مى خواست از جهاد صرف نظر کند.
ولى به هر حال قرآن در پاسخ او مى گوید: آگاه باشید! اینها هم اکنون در میان فتنه، گناه و مخالفت فرمان خدا سقوط کرده اند و جهنم گرداگرد کافران را احاطه کرده است.
یعنى، آنها به عذرهاى واهى و این که ممکن است بعداً آلوده به گناه بشوند متوسل مى شوند، در حالى که هم اکنون در دل گناه قرار دارند و جهنم گرداگرد آنها را فرا گرفته است.
آنها فرمان صریح خدا و پیامبرش را درباره حرکت به سوى جهاد زیر پا مى گذارند، مبادا به شبهه شرعى گرفتار شوند!

تفسیر نمونه